اازجمله مباحثی که در جهان کنون آن را مطرح می کنند. مسئله حق و تکلیف و نسبت بین آن دو است، بدین معنا که آیا انسان حق دارد و محق است یا مکلّف است و دارای تکلیف؟ و یا این که آدمی هم حق دارد و هم مکلّف است؟ برای بیان مسئله لازم است ابتداء حق و کاربردهای گوناگون آن را بیان کنیم و سپس مفهوم حق و تکلیف را روشن سازیم و آن گاه به بیان رابطه آن دو در پیوند با انسان بپردازیم.

حق چیست؟

حق کاربردهای مختلفی دارد و آن ها عبارتند از:

1ـ حق گاه در برابر باطل قرار می گیرد

2ـ حق در برابر ضلالت

3ـ حق در برابر هوا و هوس

4ـ حق در برابر تخلف

5 ـ حق در برابر تکلیف

بقیه نوشته در ادامه مطلب

فکر گناه از نظر فقهی و اخلاقی

1- برخی از نیت های سوءفاسد و شر، صددرصد گناه است و عذاب دارند و منشأ تباهی و    فساد انسان، اخلاق و اعمال وی می شوند مثل شریک به خدا، انکار ضروریات دین (مثل    نماز، توحید، نبوت، معاد و...) شکی نیست که این گونه نیات معصیت بوده و صاحبان آنها    مؤاخذه خواهندشد براساس آیات و روایات فراوانی که دراین باره ذکر شده است.

2- برخی از نیت ها سوء و شر هستند که از نظر زشتی به حد و اندازه نیت های قلبی نیستند    مثل کسی که قصد کند روزه ماه رمضان را عمدا بخورد و بدون عذر افطار نماید، و یا قصد نماید،    نماز نخواند یا قصد کند شراب بخورد یا قصد زنا نماید این هم میان علما بحث است، برخی این   گونه نیات را معصیت و گناه دانسته ولی می گویند خداوند صاحب این گونه نیات را عذاب   خواهدکرد.

بعضی نیز معتقدند که گرچه این گونه نیات گناه و معصیت است ولی عذابی ندارد و مؤمنان در این موارد مورد عفو خداوند قرار میگیرند در روایت آمده است که «نیت المعصیه العزم علیها معصیه یغفرهاالله للمؤمنین» نیت گناه و تصمیم بر ارتکاب آن گناه و معصیت است ولی خداوند مؤمنان را دراین باره می بخشد.

البته باید توجه داشت فرق است بین این که فکری و نیتی گناه است با این که خداوند آن را مورد عفو قرار می دهد، در این حدیث به صراحت فرمود نیت گناه گناه است.

جمع بین روایاتی که قصد گناه را گناه می دانند و روایاتی که آن را گناه نمی دانند چنین است که: اولا وقتی آیات و روایات زیادی دلالت کند که قصد گناه، گناه است اگر یک یا چند روایت یه اجمال بر خلاف آن وارد شده باشد، باید با بیان وجوهی این گونه احادیث را از اجمال بیرون آورد. ثانیا اگر دقت لازم و دقیق در این دسته روایات شود، معلوم می گردد که در این روایات نیز قصد گناه معصیت شمرده شده اما مورد عفو قرار گرفته و ثبت نمی شود

نکته دیگر مؤمن همواره باید سعی کند خود را از آلودگی باز دارد و حرمت حریم قلب و دل را محترم بشمارد و از ورود سارقان حریم شکن به داخل حرم الهی جلوگیری نماید (قلب المؤمن عرش الله الاعظم) تا بتواند آن را در معرض نسیم رحمت و تجلی نور الهی قرار دهد تا در دنیا و آخرت سعادتمند شود.و این مطلب را نیز توجه داشته باشد اگر چه فکر گناه و معصیت مورد آمرزش الهی واقع می شود اما در بسیاری از مواقع فکر گناه و معصیت ناخودآگاه انسان را به عمل می کشاند و فقط در مرحله فکر باقی نمی ماند پس انسان در هر حال باید سعی کند که فکر گناه را در ساحت ذهن و قلب و دل خود راه ندهد که براساس یک اصل فلسفی «اول الفکر آخر العمل» در هر کاری اول فکر و اندیشه است و به دنبال آن عمل، کشاورز وقتی می خواهد درختی بکارد اول به فکر میوه آن است و بعد درخت را کشت می نماید در سایر امور زندگی هم انسان بدون فکر و اندیشه نمی تواند کاری را انجام دهد.

3- جمع بین روایاتی که قصد گناه را گناه می دانند و روایاتی که آن را گناه نمی دانند چنین است که: اولا وقتی آیات و روایات زیادی دلالت کند که قصد گناه، گناه است اگر یک یا چند روایت یه اجمال بر خلاف آن وارد شده باشد، باید با بیان وجوهی این گونه احادیث را از اجمال بیرون آورد. ثانیا اگر دقت لازم و دقیق در این دسته روایات شود، معلوم می گردد که در این روایات نیز قصد گناه معصیت شمرده شده اما مورد عفو قرار گرفته و ثبت نمی شود مثل دو حدیث زیر:

برای هیچ كدام از یاران رسول خدا (ص) باوركردنی نبود كه ظرف چند دقیقه یك تل بزرگ از خار و هیزم و خاشاك فراهم شود؛ آن هم در این بیابان كویری و لم یزرع. آن روز رسول خدا (ص) با عده‌ای از یاران در بیابانی كویری فرود آمدند. هنگام صرف غذا فرارسیده بود. پیامبر (ص) به اصحاب فرمودند كه هركدام به سمتی روانه شوند و قدری هیزم برای تهیه‌ی آتش و پختن غذا تهیه كنند.

یاران گفتند: یا رسول الله؛ در این بیابان كه هیزمی یافت نمی‌شود.

پیامبر (ص) فرمودند: درعین حال هركدام به اندازه‌ی توان خود تلاش كنید و هرآنچه می‌توانید هیزم فراهم آورید.

اصحاب پیامبر (ص) در اجرای فرمان آن حضرت تلاش كردند و ساعتی بعد یك تل بزرگ از هیزم و خار و خاشاك جهت تهیه آتش و پختن غذا فراهم شد.

دراین هنگام رسول خدا (ص) خطاب به یاران فرمودند: «گناهان كوچك هم مثل همین هیزم‌های كوچك است، ابتدا به نظر نمی‌آیند؛ ولی هرچیزی جوینده و تعقیب كننده‌ای دارد، همان طور كه جستید و تعقیب كردید، این قدر هیزم جمع شد، گناهان شما هم جمع و احصاء می‌شوند و یك روز می‌بینید از گناهان خود كه به چشم نمی‌آمدند، انبوه عظیمی جمع شده است».¹

علاوه بر روایاتی كه از ناحیه‌‌ی معصومین (ع) صادر شده و در متون روایی دیده می‌شوند، گاه به توصیه‌هایی از سوی آن بزرگواران بر می‌خوریم كه به خواصی از یاران خود فرموده‌اند.

بدون شك شخصیت و منزلت مخاطب در این توصیه‌ها موضوعیتی مخصوص داشته است، چنان كه رسول‌ خدا(ص) برای این توصیه‌ها شخصیتی چون امیرمؤمنان (ع) را بر می‌گزینند جز امام علی (ع) برای این توصیه‌ها یارانی چون ابوذر و كمیل و امام كاظم (ع) شخصی چون هشام بن حكم را نشانه می‌گیرند.

در ادارجات خورده کاری کردن، رشوه گرفتن، از زیر کار در رفتن و ... عادی نشود که یک موقع نگاه کنیم ببینیم همه جهنّمی شده ایم و گناه عادی شده است .

یکی از خطرات اساسی برای هر جامعه ای عادی شدن فساد و گناه در اون جامعه است که میتونه پایه های جامعه رو ویران کنه و جامعه را به نیستی و نابودی بکشاند .

بعضی از گناهانی که در اطراف خودمون مشاهده می کنیم شاید چند سال گذشته اینقدر رواج نداشت وبه خاطر بعضی از عوامل  رواج پیدا کرده و انجام اون هم برای افراد عادی شده و دیگه کسی به اون به چشم گناه نگاه نمیکند.

نکته ای که اینجا قابل اهمیته اینه که چه اتفاقاتی ممکنه رخ دهد تا یک گناه در جامعه عادی شود و افراد     بدون اینکه به چشم گناه به اون نگاه کنن به راحتی انجامش بدهند و هیچ کس هم دیگران را نتواند مذمت کنه که چرا داری این کار رو انجام میدی ؟

عواملی که گناه را برایمان عادی می کند :

• سکوت و بی‌تفاوتی در برابر گناه
• حالگیری را فراموش نکنیم !
• تکرار نهی از منکر، زمینه تأثیرگذاری و ترک گناه
• تماشای گناه، گناه را عادی می‌کند
• نقش گناه بزرگان در عادی شدن گناه
• خطر شیوع گناه در جامعه اسلامی
• تکرار گناه ؛ گناه را عادی می کند
• دوری از نماز گناه را عادی می کند
• پشتیبانی از گنهکار

معنای غیبت

فقها تعاریف فراوانی برای غیبت داشته اند و معیارهایی در این خصوص ارائه كرده اند. شیخ شهید در كتاب كشف الریبه ملاك غیبت را اینگونه معنا كرده است كه:

\" هرگاه كسی در غیاب دیگری سخنی نسبت به او بگوید كه عرفاً و در نزد مردم نقص و عیب به حساب می آید و قصد وی از این كار سرزنش و یا برملا كردن

نقص او باشد، مرتكب غیبت شده است.\"

همچنین ابوذر می گوید: از رسول خدا(ص) پرسیدم كه غیبت چیست؟ حضرت فرمودند:\" غیبت عبارت است از اینكه نسبت به برادرت چیزی بگویی كه او از آنخوشش نمی آید.

ابوذر پرسید: حتی اگر این صفت و ویژگی در او باشد؟- باز هم غیبت، به حساب می آید؟- حضرت فرمود:\" اگر- آن صفت- در او باشد، غیبت است؛ والا تهمت به حساب می آید.\"

روشن است كه منظور برادر در این روایت تنها برادر نسبی نیست، بلكه برادر ایمانی را هم شامل می شود. منظور از اكراه نیز چیزی است كه عرفا عیب و نقص به حساب می آید و قصد مذمت و گفتن نقص هم در روایت مستتر و تلویحا آمده است؛ والا اگر از راه لطف و مرحمت چیزی در خصوص او بگوید، غیبت صورت نگرفته است.